της Διονυσίας Αγγελοπούλου (ψυχολόγος)
Το παράδοξο είναι ότι, αν και ο κόσμος αναγνωρίζει πια ευρέως τη σημασία και χρησιμότητα του επαγγέλματος του ψυχολόγου, παραμένει πολύ διστακτικός στο να απευθυνθεί σε αυτόν για να ζητήσει τις υπηρεσίες του.
Όταν ένας άνθρωπος αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα υγείας, επιθυμεί και επιδιώκει να το ξεπεράσει. Το πρώτο βήμα στην προσπάθειά του αυτή είναι η αναζήτηση του αρμόδιου επαγγελματία για να τον βοηθήσει. Η παραπάνω αντίδραση είναι φυσική και αυτονόητη, αλλά στην συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων αφορά σε προβλήματα σωματικής υγείας και όχι ψυχικής. Κι όμως, ο πιο σταθερός ορισμός της υγείας αναγνωρίζει την οργανική και ψυχική υγεία ως τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος και συγκεκριμένα διακηρύσσει πως: «Υγεία είναι μια κατάσταση πλήρους σωματικής, διανοητικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι απλά η απουσία ασθένειας ή αναπηρίας» (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, 1946).
Η ασυμφωνία, πάντως, ανάμεσα σε αυτό που οι άνθρωποι πρόθυμα παραδέχονται (χρησιμότητα του ψυχολόγου) και στον τρόπο με τον οποίο ενεργούν (αποφυγή επίσκεψης σε ψυχολόγο), δεν είναι ανεξήγητη. Ο πιο βασικός λόγος, στον οποίο οφείλεται αυτό το πρότυπο συμπεριφοράς, είναι οι πολύ βαθιά ριζωμένες και άρρητες αντιλήψεις των ανθρώπων για την ψυχική ασθένεια. Πιο συγκεκριμένα, θεωρείται ακόμη και σήμερα, ότι η ψυχική ασθένεια είναι κάτι ντροπιαστικό, για το οποίο, με κάποιον ομιχλώδη τρόπο, ευθύνεται το ίδιο το άτομο. Οι άνθρωποι, έχοντας στο μυαλό τους το στερεότυπο του «τρελού», όπως έχει παραδοθεί κατευθείαν από τον Μεσαίωνα, κάνουν μικρή διάκριση ανάμεσα στις διαφορετικές μορφές της ψυχικής ασθένειας. Έτσι, όταν συναντούν ένα ψυχικά πάσχον άτομο, του επιφυλάσσουν την ίδια, σε γενικές γραμμές, αντιμετώπιση (που εκδηλώνεται και ασυναίσθητα, πολλές φορές): το στιγματίζουν.
Οι παραπάνω αντιλήψεις και στάσεις «ευδοκιμούν» ειδικά σε μικρές και κλειστές κοινωνίες (όπου είναι και εύκολο να μάθει κανείς τα του οίκου του διπλανού του, σχολιάζοντας και μεταφέροντάς τα στη συνέχεια). Και εξαιτίας τους η επίσκεψη σε ψυχολόγο αποφεύγεται, αφού καταλήγει να στιγματίζει και αυτή. Δίνει δηλαδή το σήμα σε επίδοξους σχολιαστές ότι κάτι δεν πάει καλά και ανοίγει το κουτί της Πανδώρας για μη κολακευτικές, ως επί το πλείστον, υποθέσεις σχετικά με το τι μπορεί να οδήγησε κάποιο άτομο στο γραφείο του ψυχολόγου.
Το να απευθυνθεί κανείς σε ψυχολόγο είναι δύσκολο και για άλλους λόγους, πέραν των κοινωνικών προκαταλήψεων για την ψυχική ασθένεια. Πολλές φορές διαπιστώνονται λάθος εντυπώσεις σε σχέση με το επάγγελμα του ψυχολόγου, που δημιουργούν στους ανθρώπους ακόμα περισσότερους δισταγμούς στο να έρθουν σε επαφή μαζί του. Μια από τις συνηθέστερες παρανοήσεις αφορά στην πρακτική της συνταγογράφησης φαρμάκων. Επειδή το συγκεκριμένο θέμα είναι σοβαρό, θέλω να είμαι απόλυτα ξεκάθαρη: ένας ψυχολόγος δεν έχει το δικαίωμα της συνταγογράφησης φαρμάκων (με μόνη εξαίρεση την περίπτωση στην οποία έχει και δεύτερη ιδιότητα, ιατρική). Αν ίσχυε κάτι τέτοιο, εξάλλου, θα ερχόταν σε αντίθεση με την εκπαίδευση που λαμβάνει και η οποία είναι προσανατολισμένη σε διαφορετικούς, από την φαρμακοθεραπεία, τρόπους διαχείρισης και αντιμετώπισης προβλημάτων. Δυστυχώς, όμως, γίνεται συχνά σύγχυση με τους ψυχιάτρους. Το αποτέλεσμα: άτομα που θεωρούν πως οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν δεν χρήζουν φαρμακευτικής αγωγής ή είναι εχθρικά στην ιδέα να ακολουθήσουν τέτοια αγωγή, δεν απευθύνονται σε ψυχολόγους, αφού πιστεύουν ότι και οι τελευταίοι θα τους χορηγήσουν φάρμακα.
«Στην Ελλάδα έχουμε φίλους, οπότε δεν χρειαζόμαστε ψυχολόγους». Στην παραπάνω φράση εντοπίζεται άλλη μια παρανόηση, που αποτρέπει τον κόσμο από το να ζητήσει τις υπηρεσίες των ψυχολόγων, καθώς δεν ξέρει τι παραπάνω από τους φίλους θα μπορούσαν να του προσφέρουν. Πράγματι, η ύπαρξη φίλων συμβάλλει σημαντικά στην καλή ψυχική υγεία του ατόμου: είναι ένα πολύ καλό ακροατήριο και παρέχουν συχνά ανεκτίμητη στήριξη σε δύσκολες στιγμές. Ωστόσο, αν και είναι πάντα δεδομένη η διάθεσή τους να βοηθήσουν, πολλές φορές δεν μπορούν να το κάνουν, γιατί τους λείπουν οι κατάλληλες γνώσεις και τεχνικές, ενώ κάποτε και η εγγύτητα της σχέσης με τα «δικά τους» πρόσωπα λειτουργεί αρνητικά (γιατί δυσχεραίνει την αντικειμενικότητα της οπτικής). Ο ψυχολόγος βέβαια δεν είναι ένας επαγγελματίας φίλος, αλλά είναι ο αρμόδιος – καθώς για τον σκοπό αυτό εκπαιδεύεται – για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των προβλημάτων, όταν απαιτούνται περισσότερα από την καλή διάθεση και εμπειρία των φίλων.
Ένα τελευταίο στοιχείο είναι σημαντικό να τονιστεί. Οι άνθρωποι δεν είναι πάντα σε θέση να αναγνωρίσουν ένα πρόβλημα, με αποτέλεσμα να μην επιχειρούν να το λύσουν. Κι έτσι, δεν απευθύνονται στους ειδικούς, που θα μπορούσαν να τους βοηθήσουν. Για παράδειγμα, πολλές φορές δεν αισθάνονται καλά, χωρίς όμως να υπάρχει μια συγκεκριμένη δυσλειτουργία/διαταραχή. Σε αυτές τις περιπτώσεις αναφέρουν ότι δεν είναι εντελώς ευχαριστημένοι από τη ζωή τους, ότι δεν έχουν ικανοποιητικές σχέσεις με τους άλλους ή αισθάνονται κάπως αποκομμένοι από το περιβάλλον τους και ότι κάτι τους λείπει, αλλά δεν μπορούν να προσδιορίσουν το τι φταίει ακριβώς. Οι παραπάνω είναι περιπτώσεις στις οποίες ένας ψυχολόγος θα μπορούσε να φανεί ιδιαίτερα χρήσιμος. Άλλωστε, όπως αναφέρθηκε στην αρχή, η υγεία δεν ταυτίζεται με την απουσία ασθένειας, αλλά με μια συνολική κατάσταση ευεξίας.
Δεν είναι λίγες οι φορές που έχω ακούσει να μου λένε, μεταξύ αστείου και σοβαρού: «Ελπίζω να μη σας χρειαστώ!». Εννοείται ότι κι εγώ η ίδια χαίρομαι όταν βλέπω ανθρώπους δυνατούς και συγκροτημένους, με ισορροπία και χαρά στη ζωή τους. Ελπίζω όμως, αν και όποτε εμφανίζεται ένα πρόβλημα, να επιλέγουν να το αντιμετωπίσουν σωστά και υπεύθυνα και να μην ταλαιπωρούνται χωρίς λόγο. Ο γάλλος συγγραφέας Γκυ ντε Μοπασάν έγραφε: «Η ζωή δεν είναι ποτέ ούτε τόσο όμορφη ούτε τόσο άσχημη όσο φανταζόμαστε. Είναι όμως το μόνο που έχουμε.». Και για τον λόγο αυτόν, οφείλουμε να κάνουμε στη διάρκειά της τις καλύτερες δυνατές επιλογές, για τον εαυτό μας και τους γύρω μας.
http://www.iliatora.gr
Το παράδοξο είναι ότι, αν και ο κόσμος αναγνωρίζει πια ευρέως τη σημασία και χρησιμότητα του επαγγέλματος του ψυχολόγου, παραμένει πολύ διστακτικός στο να απευθυνθεί σε αυτόν για να ζητήσει τις υπηρεσίες του.
Όταν ένας άνθρωπος αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα υγείας, επιθυμεί και επιδιώκει να το ξεπεράσει. Το πρώτο βήμα στην προσπάθειά του αυτή είναι η αναζήτηση του αρμόδιου επαγγελματία για να τον βοηθήσει. Η παραπάνω αντίδραση είναι φυσική και αυτονόητη, αλλά στην συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων αφορά σε προβλήματα σωματικής υγείας και όχι ψυχικής. Κι όμως, ο πιο σταθερός ορισμός της υγείας αναγνωρίζει την οργανική και ψυχική υγεία ως τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος και συγκεκριμένα διακηρύσσει πως: «Υγεία είναι μια κατάσταση πλήρους σωματικής, διανοητικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι απλά η απουσία ασθένειας ή αναπηρίας» (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, 1946).
Η ασυμφωνία, πάντως, ανάμεσα σε αυτό που οι άνθρωποι πρόθυμα παραδέχονται (χρησιμότητα του ψυχολόγου) και στον τρόπο με τον οποίο ενεργούν (αποφυγή επίσκεψης σε ψυχολόγο), δεν είναι ανεξήγητη. Ο πιο βασικός λόγος, στον οποίο οφείλεται αυτό το πρότυπο συμπεριφοράς, είναι οι πολύ βαθιά ριζωμένες και άρρητες αντιλήψεις των ανθρώπων για την ψυχική ασθένεια. Πιο συγκεκριμένα, θεωρείται ακόμη και σήμερα, ότι η ψυχική ασθένεια είναι κάτι ντροπιαστικό, για το οποίο, με κάποιον ομιχλώδη τρόπο, ευθύνεται το ίδιο το άτομο. Οι άνθρωποι, έχοντας στο μυαλό τους το στερεότυπο του «τρελού», όπως έχει παραδοθεί κατευθείαν από τον Μεσαίωνα, κάνουν μικρή διάκριση ανάμεσα στις διαφορετικές μορφές της ψυχικής ασθένειας. Έτσι, όταν συναντούν ένα ψυχικά πάσχον άτομο, του επιφυλάσσουν την ίδια, σε γενικές γραμμές, αντιμετώπιση (που εκδηλώνεται και ασυναίσθητα, πολλές φορές): το στιγματίζουν.
Οι παραπάνω αντιλήψεις και στάσεις «ευδοκιμούν» ειδικά σε μικρές και κλειστές κοινωνίες (όπου είναι και εύκολο να μάθει κανείς τα του οίκου του διπλανού του, σχολιάζοντας και μεταφέροντάς τα στη συνέχεια). Και εξαιτίας τους η επίσκεψη σε ψυχολόγο αποφεύγεται, αφού καταλήγει να στιγματίζει και αυτή. Δίνει δηλαδή το σήμα σε επίδοξους σχολιαστές ότι κάτι δεν πάει καλά και ανοίγει το κουτί της Πανδώρας για μη κολακευτικές, ως επί το πλείστον, υποθέσεις σχετικά με το τι μπορεί να οδήγησε κάποιο άτομο στο γραφείο του ψυχολόγου.
Το να απευθυνθεί κανείς σε ψυχολόγο είναι δύσκολο και για άλλους λόγους, πέραν των κοινωνικών προκαταλήψεων για την ψυχική ασθένεια. Πολλές φορές διαπιστώνονται λάθος εντυπώσεις σε σχέση με το επάγγελμα του ψυχολόγου, που δημιουργούν στους ανθρώπους ακόμα περισσότερους δισταγμούς στο να έρθουν σε επαφή μαζί του. Μια από τις συνηθέστερες παρανοήσεις αφορά στην πρακτική της συνταγογράφησης φαρμάκων. Επειδή το συγκεκριμένο θέμα είναι σοβαρό, θέλω να είμαι απόλυτα ξεκάθαρη: ένας ψυχολόγος δεν έχει το δικαίωμα της συνταγογράφησης φαρμάκων (με μόνη εξαίρεση την περίπτωση στην οποία έχει και δεύτερη ιδιότητα, ιατρική). Αν ίσχυε κάτι τέτοιο, εξάλλου, θα ερχόταν σε αντίθεση με την εκπαίδευση που λαμβάνει και η οποία είναι προσανατολισμένη σε διαφορετικούς, από την φαρμακοθεραπεία, τρόπους διαχείρισης και αντιμετώπισης προβλημάτων. Δυστυχώς, όμως, γίνεται συχνά σύγχυση με τους ψυχιάτρους. Το αποτέλεσμα: άτομα που θεωρούν πως οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν δεν χρήζουν φαρμακευτικής αγωγής ή είναι εχθρικά στην ιδέα να ακολουθήσουν τέτοια αγωγή, δεν απευθύνονται σε ψυχολόγους, αφού πιστεύουν ότι και οι τελευταίοι θα τους χορηγήσουν φάρμακα.
«Στην Ελλάδα έχουμε φίλους, οπότε δεν χρειαζόμαστε ψυχολόγους». Στην παραπάνω φράση εντοπίζεται άλλη μια παρανόηση, που αποτρέπει τον κόσμο από το να ζητήσει τις υπηρεσίες των ψυχολόγων, καθώς δεν ξέρει τι παραπάνω από τους φίλους θα μπορούσαν να του προσφέρουν. Πράγματι, η ύπαρξη φίλων συμβάλλει σημαντικά στην καλή ψυχική υγεία του ατόμου: είναι ένα πολύ καλό ακροατήριο και παρέχουν συχνά ανεκτίμητη στήριξη σε δύσκολες στιγμές. Ωστόσο, αν και είναι πάντα δεδομένη η διάθεσή τους να βοηθήσουν, πολλές φορές δεν μπορούν να το κάνουν, γιατί τους λείπουν οι κατάλληλες γνώσεις και τεχνικές, ενώ κάποτε και η εγγύτητα της σχέσης με τα «δικά τους» πρόσωπα λειτουργεί αρνητικά (γιατί δυσχεραίνει την αντικειμενικότητα της οπτικής). Ο ψυχολόγος βέβαια δεν είναι ένας επαγγελματίας φίλος, αλλά είναι ο αρμόδιος – καθώς για τον σκοπό αυτό εκπαιδεύεται – για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των προβλημάτων, όταν απαιτούνται περισσότερα από την καλή διάθεση και εμπειρία των φίλων.
Ένα τελευταίο στοιχείο είναι σημαντικό να τονιστεί. Οι άνθρωποι δεν είναι πάντα σε θέση να αναγνωρίσουν ένα πρόβλημα, με αποτέλεσμα να μην επιχειρούν να το λύσουν. Κι έτσι, δεν απευθύνονται στους ειδικούς, που θα μπορούσαν να τους βοηθήσουν. Για παράδειγμα, πολλές φορές δεν αισθάνονται καλά, χωρίς όμως να υπάρχει μια συγκεκριμένη δυσλειτουργία/διαταραχή. Σε αυτές τις περιπτώσεις αναφέρουν ότι δεν είναι εντελώς ευχαριστημένοι από τη ζωή τους, ότι δεν έχουν ικανοποιητικές σχέσεις με τους άλλους ή αισθάνονται κάπως αποκομμένοι από το περιβάλλον τους και ότι κάτι τους λείπει, αλλά δεν μπορούν να προσδιορίσουν το τι φταίει ακριβώς. Οι παραπάνω είναι περιπτώσεις στις οποίες ένας ψυχολόγος θα μπορούσε να φανεί ιδιαίτερα χρήσιμος. Άλλωστε, όπως αναφέρθηκε στην αρχή, η υγεία δεν ταυτίζεται με την απουσία ασθένειας, αλλά με μια συνολική κατάσταση ευεξίας.
Δεν είναι λίγες οι φορές που έχω ακούσει να μου λένε, μεταξύ αστείου και σοβαρού: «Ελπίζω να μη σας χρειαστώ!». Εννοείται ότι κι εγώ η ίδια χαίρομαι όταν βλέπω ανθρώπους δυνατούς και συγκροτημένους, με ισορροπία και χαρά στη ζωή τους. Ελπίζω όμως, αν και όποτε εμφανίζεται ένα πρόβλημα, να επιλέγουν να το αντιμετωπίσουν σωστά και υπεύθυνα και να μην ταλαιπωρούνται χωρίς λόγο. Ο γάλλος συγγραφέας Γκυ ντε Μοπασάν έγραφε: «Η ζωή δεν είναι ποτέ ούτε τόσο όμορφη ούτε τόσο άσχημη όσο φανταζόμαστε. Είναι όμως το μόνο που έχουμε.». Και για τον λόγο αυτόν, οφείλουμε να κάνουμε στη διάρκειά της τις καλύτερες δυνατές επιλογές, για τον εαυτό μας και τους γύρω μας.
http://www.iliatora.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου