Λίγα λόγια για το μεταναστευτικό

Τον τελευταίο καιρό γίνεται μεγάλη συζήτηση στην Ελλάδα για το μεταναστευτικό. Δυστυχώς αφορμή για αυτό δεν είναι η επιθυμία δημόσιου διαλόγου για το πρόβλημα αλλά η όλο και αυξανόμενη ρατσιστική βία που σε συνδυασμό με την βαθιά οικονομική κρίση προκαλεί ακραίες αντιδράσεις.


Θα ξεκινήσω από δύο στοιχεία. Όταν στον τύπο διαβάζουμε για μετανάστευση, ο όρος χρησιμοποιείται χωρίς διάκριση για όλους: οικονομικούς μετανάστες, πρόσφυγες, αιτούντες ασύλου. Συχνά ακούμε και τον όρο λαθρομετανάστης και παράνομος μετανάστης, όρους που προσωπικά θεωρώ υποτιμητικούς καθώς ο άνθρωπος ως οντότητα δεν είναι ποτέ λαθραίος ή παράνομος. Μπορεί να κάνει μια παράνομη πράξη (όπως το να εισέλθει λαθραία σε μια χώρα) αλλά αυτό αφορά την πράξη όχι τον άνθρωπο.


Πρόσφυγας λοιπόν είναι κάποιος που αναγκάζεται να εγκαταλείψει τη χώρα του εξαιτίας πολιτικής, εθνικής, φυλετικής και θρησκευτικής δίωξης ή επειδή ανήκει σε μια ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα η οποία διώκεται. Πρόσφυγας είναι επίσης όποιος κινδυνεύει στη χώρα του λόγω πολέμου ή γενικευμένης βίας. Για τους λόγους αυτούς δεν μπορεί να επιστρέψει στην πατρίδα του και δικαιούται άσυλο και διεθνή προστασία στη χώρα που καταφεύγει.


Οι πρόσφυγες προστατεύονται από τη Σύμβαση της Γενεύης του 1951 και από διεθνείς ευρωπαϊκές συμφωνίες και εθνικούς νόμους. Δικαιούνται να ζητήσουν άσυλο με βάση της Αρχής της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Το να χορηγήσει μια χώρα άσυλο σε πρόσφυγες δεν είναι πράξη φιλανθρωπίας ούτε δείγμα καλής θέλησης αλλά υποχρέωση με βάση διεθνείς συνθήκες και εθνικούς νόμους. Και αυτό ισχύει και για την Ελλάδα.


Μετανάστες είναι όσοι εγκαταλείπουν τη χώρα τους προσπαθώντας να βρουν εργασία και καλύτερες συνθήκες διαβίωσης. Συχνά υποχρεώνονται να φύγουν λόγω περιβαλλοντικών συνθηκών και απόλυτης φτώχειας. Η διαφορά με τους πρόσφυγες είναι πως οι μετανάστες μπορούν να επιστρέψουν στις πατρίδες τους και δεν κινδυνεύει η ζωή και η σωματική τους ακεραιότητα (αν και είναι μεγάλη συζήτηση κατά πόσο η απόλυτη φτώχεια δεν απειλεί και την ζωή κάποιου).


Έχει σημασία να αναφερθεί πως συνήθως όταν εισέρχονται στην Ελλάδα, τόσο οι πρόσφυγες όσο και οι μετανάστες δεν διαθέτουν έγγραφα και δεν είναι εύκολο να εξακριβωθεί η ταυτότητα τους. Ακολουθούν συνήθως τους ίδιους επικίνδυνους δρόμους εισόδου. Είναι λοιπόν απαραίτητο να υπάρχει μια δίκαιη και γρήγορη διαδικασία ασύλου ώστε να ελεγχθούν οι άνθρωποι και να εξακριβωθεί ποιος είναι πρόσφυγας και ποιος είναι οικονομικός μετανάστης.


Αυτά για κάποιες βασικές έννοιες. Πάμε τώρα στα στοιχεία.
Είναι πολύ δύσκολο να υπολογιστεί ο ακριβής αριθμός των μεταναστών και των προσφύγων στην χώρα μας. Οι υπολογισμοί γίνονται με βάση τις συλλήψεις αλλά και τις αιτήσεις που γίνονται/έχουν γίνει για νομιμοποίηση/χορήγηση ασύλου. Είναι επίσης πολύ δύσκολο να υπολογιστεί πόσοι είναι πρόσφυγες και πόσοι μετανάστες καθώς δεν πρόκειται για μια ομοιογενή ομάδα ξένων.
Τα στοιχεία που μας δίνει ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) αναφέρουν ότι στο πρώτο τετράμηνο του 2010 ζούσαν στην Ελλάδα 810,000 μετανάστες, αριθμός κατά 4% μικρότερος από το 2009.
Από αυτούς, με βάση τα στοιχεία του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, στο τέλος του 2010, είχαμε 567, 000 μετανάστες με άδεια παραμονής από χώρες εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης (στην πλειοψηφία τους από την Αλβανία και ακολουθούσε η Ουκρανία, η Γεωργία, το Πακιστάν και έπειτα τρίτες χώρες) και ένα μικρό αριθμό από Ρουμάνους και Βουλγάρους. Το 2011 ο αριθμός των κατόχων άδειας παραμονής μειώθηκε κατά 100,000 λόγω της ανεργίας που ανάγκασε πολλούς ξένους να εγκαταλείψουν την Ελλάδα.


Στο θέμα της παράνομης μετανάστευσης τώρα. Πάλι με βάση τα στοιχεία του ΟΟΣΑ τους πρώτους δέκα μήνες του 2011, 81,000 άνθρωποι προσπάθησαν να περάσουν παράνομα στην Ελλάδα και συνελήφθησαν. Η FRONTEX (ή αλλιώς o Ευρωπαϊκός οργανισμός για τη διαχείριση της επιχειρησιακής συνεργασίας στα εξωτερικά σύνορα της Ευρώπης, που λειτουργεί από το 2005 ως ένα είδος αστυνόμευσης των εξωτερικών συνόρων της Ευρώπης) αναφέρει πως από τον Ιανουάριο μέχρι τον Μάρτιο του 2012, 13, 365 άνθρωποι προσπάθησαν να διασχίσουν παράνομα τα σύνορα με την Ελλάδα, ποσοστό που μόνο για το πρώτο τετράμηνο του 2012, αντιστοιχεί στο 64% όλων όσων προσπαθούν να εισέλθουν στην Ευρώπη (το 2010 το ποσοστό αυτό έφτασε το 90% ).
Η συντριπτική πλειοψηφία των συλληφθέντων ήταν από το Μπαγκλαντές (που ξεπέρασαν τον αριθμό των Αφγανών), με δεύτερη τη Συρία και ακολουθούσαν η Παλαιστίνη, η Σομαλία και το Κονγκό.
Τα 2/3 των συλληφθέντων προσπάθησαν να διασχίσουν τα σύνορα του Έβρου. Αξίζει να σημειωθεί πως ο αριθμός όσων προσπάθησαν να περάσουν στην Ελλάδα -αν και έχει διακυμάνσεις- αυξήθηκε δραματικά από το 2009 και έπειτα.
Η κύρια αιτία θεωρείται η πολιτική και κοινωνική αστάθεια που έφερε η "Αραβική άνοιξη" σε κάποιες χώρες, η γενικότερη πολιτική αστάθεια και οι εμφύλιες συρράξεις στην Κεντρική Ασία και την Αφρική αλλά και η σκληρή στάση της Ιταλίας και της Ισπανίας που έχει ανακόψει τις μεταναστευτικές ροές στα δικά τους σύνορα (η Ισπανία έχει κατασκευάσει φράχτη 11 χλμ στις πόλεις Θέουτα και Μελίγια κοντά στο Μαρόκο ενώ έχει δημιουργήσει το σύστημα SIVE όπου με τεχνικά και ανιχνευτικά μέσα αλλά και συνεργασία με το Μαρόκο ελέγχει τα σύνορα ενώ η Ιταλία σε συμφωνία με τη Λιβύη απελαύνει Λίβυους μετανάστες παρόλες τις επικρίσεις που έχει δεχτεί από την Ύπατη Αρμοστεία και ανθρωπιστικές οργανώσεις).
Και έτσι όμως, η μετανάστευση δεν μειώθηκε, απλά οι πύλες εισόδου μεταφέρθηκαν πιο "ανατολικά" (με την Σερβία και την Ρουμανία να έχουν ήδη μια αυξανόμενη ροή μεταναστών στα δικά τους σύνορα και υπολογίζεται πως θα εξελιχθεί σε σημαντική πύλη εισόδου).


Στη συντριπτική τους πλειοψηφία όσοι εισέρχονται παράνομα στην Ελλάδα δεν επιθυμούν να μείνουν στην χώρα μας αλλά να περάσουν σε κάποια άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Φτάνοντας όμως στην Ελλάδα παγιδεύονται, κυρίως λόγω του δυσλειτουργικού συστήματος ασύλου και των συμφωνιών του Δουβλίνου. Οι περισσότεροι δεν καταφέρνουν να ζητήσουν άσυλο (που θα αποτελούσε και ένα τρόπο ελέγχου και εξακρίβωσης των στοιχείων τους). Υπάρχει έλλειψη διερμηνέων και νομικής βοήθειας, αρκετοί κρατούνται για μεγάλα διαστήματα σε αστυνομικά τμήματα υπό άθλιες συνθήκες, οι συνεντεύξεις είναι περιορισμένες και από μη καταρτισμένο προσωπικό, οι ουρές τεράστιες, τα ποσοστά αναγνώρισης εξαιρετικά χαμηλά και οι καθυστερήσεις στην λήψη αποφάσεων πολύ μεγάλες (δείτε και αναλυτικά την έκθεση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ εδώ).

Το αποτέλεσμα είναι οι περισσότεροι είτε να μην καταφέρνουν ποτέ να ζητήσουν άσυλο ( από φόβο, άγνοια, αποθάρρυνση) είτε να παραμένουν παγιδευμένοι για μήνες χωρίς άδειες εργασίας καθώς αναμένουν να εξεταστούν οι αιτήσεις τους. Από τις 10,950 αιτήσεις χορήγησης ασύλου το 2010 μόνο οι 2, 860 είχαν θετικό αποτέλεσμα ενώ εκκρεμούν και 47,000 εφέσεις τα τελευταία 2 χρόνια. Το 2011 υποβλήθηκαν 9,311 αιτήσεις ασύλου κυρίως από Πακιστανούς, Γεωργιανούς, Αφγανούς και υπηκόους Μπαγκλαντές.


Καθώς οι αιτήσεις εκκρεμούν για χρόνια, οι αιτούντες δεν έχουν δικαίωμα να εργαστούν, γεγονός που τους καθιστά ευάλωτους τόσο σε παράνομα κυκλώματα όσο και σε παράνομη εργασία ενώ δεν έχουν ασφάλεια και διαμένουν είτε σε δημόσια πάρκα είτε σε πανάκριβα άθλια διαμερίσματα κατά δεκάδες. Όσοι πάλι συλλαμβάνονται στα σύνορα και εξακριβώνεται η ταυτότητα τους, λαμβάνουν εντολή εγκατάλειψης της χώρας σε διάστημα ενός μηνός και κανένα άλλο μέτρο δεν προβλέπεται. Όσοι έχουν χρήματα, επιβιβάζονται στα λεωφορεία για την Αθήνα και τις μεγάλες πόλεις και παραμένουν παράνομοι.


Εδώ πρέπει να αναφερθούν και οι τεράστιες ευθύνες της ευρωπαϊκής πολιτικής που με βάση της συμφωνίας του Δουβλίνου (την οποία η Ελλάδα υπέγραψε ήδη από το 1998 και ενέκρινε όλες τις μετέπειτα προσθήκες) όποιος εισέρχεται παράνομα σε χώρα μέλος της ΕΕ, η αίτηση ασύλου του θα εξεταστεί αποκλειστικά στη χώρα που εισήλθε πρώτα. Αν και το μέτρο έγινε για να αποφευχθούν πολλαπλές αιτήσεις σε διάφορες χώρες, στην ουσία οδήγησε χιλιάδες ανθρώπους να παγιδευτούν στη Νότια Ευρώπη καθώς οι πύλες εισόδου προς την ΕΕ περνάνε από εκεί (με πρώτη βέβαια την Ελλάδα).


Αν και τυπικά από το 2011, λόγω των καταγγελιών για τις απάνθρωπες συνθήκες κράτησης μεταναστών στην Ελλάδα, το Δουβλίνο ΙΙ -όπως είναι γνωστό- βρίσκεται σε παύση, εντούτοις οι βόρειες χώρες της Ευρώπης συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας και της Γαλλίας, δεν είναι διατεθειμένες να ακυρώσουν τη συμφωνία.
Ενδιεκτική της υποκρισίας των ευρωπαικών χωρών, είναι και οι δηλώσεις του υπουργού εξωτερικών της Γαλλίας, μια από τις χώρες που συμμετείχαν στον βομβαρδισμό της Λιβύης , τον Μάρτιο του 2011 όταν ζητούσε να ληφθούν μέτρα από την Ευρώπη ώστε η χώρα του να μην δεχθεί χιλιάδες μετανάστες από τη Λιβύη.


Τι κάνει η Ελλάδα λοιπόν:
Η Ελλάδα ύστερα από μακροχρόνιες πιέσεις καθιέρωσε με νόμο (ν. 3907/2011) τη λειτουργία νέας υπηρεσίας Ασύλου που θα αποσυνδέσει τις διαδικασίες ασύλου από την αστυνομία και θα διαθέτει καταρτισμένο προσωπικό και διερμηνείς. Όμως η υπηρεσία δεν λειτουργεί επειδή δεν υπάρχουν πόροι και προσωπικό καθώς λόγω οικονομικής κρίσης έχουν παγώσει οι προσλήψεις στο Δημόσιο.
Καθώς λοιπόν η Τρόικα ζητάει από τη χώρα απολύσεις δημοσιών υπαλλήλων και οι διεθνείς οργανώσεις πιέζουν για βελτίωση της διαδικασίας του ασύλου, οι νέες υπηρεσίες δεν έχουν προσωπικό για να λειτουργήσουν. Ας βγάλει ο καθένας τα συμπεράσματα του.


Παράλληλα η χώρα μας δεν έχει δείξει διάθεση να διαπραγματευθεί τις συμφωνίες του Δουβλίνου τη στιγμή που η Ιταλία και η Ισπανία πιέζουν για αναθεώρηση του με τις βόρειες χώρες να αρνούνται κάτι τέτοιο.


Λόγω της οικονομίας του χώρου, δεν θα αναφερθώ στις βίαιες ρατσιστικές επιθέσεις που μόνο μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2012 ξεπέρασαν τις 500 (όσες έχουν καταγραφεί επισήμως), στις επιχειρήσεις της αστυνομίας και στην άνοδο του φασιστικού κόμματος της Χρυσής Αυγής που προσπαθεί να εκμεταλλευθεί για πολιτικό όφελος το μεταναστευτικό και την αυξανόμενη ανέχεια των Ελλήνων.
Θα προσθέσω πως ενώ τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης και τα κόμματα του ελληνικού κοινοβουλίου ασκούν λαϊκίστικη πολιτική, η χώρα βυθίζεται στην απόγνωση και το μίσος.


Καθώς οι φτωχοί θα επιτίθενται στους εξαθλιωμένους η κοινωνία μας θα χάνει καθημερινά την ανθρωπιά της. Και έπειτα δεν θα υπάρχει δρόμος επιστροφής.

ΠΗΓΗ: franmeg